Met dank aan Alex Wittenaar volgt hieronder uitleg over het maken van een ‘sinew backing’. Oftewel een rug van gelijmde dierenpezen.
- Onderaan de pagina staat een mooi voorbeeld.
- En bezoek ook Alex zijn website Medicinebows.
Waarom een rug van pees?
Een boog met een sinew backing kan meer stress aan dan een normale houten boog. Pees is veel elastischer en sterker dan hout. Dit betekent dat je hem verder uit kunt trekken omdat de sinew backing de trekspanning van het hout overneemt. Je kunt bijvoorbeeld kortere bogen maken die toch je volledige treklengte halen.
Hieronder een voorbeeld van een “Turkse boog”, gemaakt zonder hoorn.
De armen kunnen extreem veel stress hebben en dus ver buigen. Kijk vooral vlak naast het handvat! De boog meet slechts 122 cm en dit is op 27 inch treklengte met een trekkracht van ca 45 pond.
Stap 1. Voorbereiding Pezen
De beste pezen komen van de achterpoot van een hoefdier. Dit is niet de achillespees, maar de pees die bij ons onder de voet loopt. Een hoefdier loop namelijk op zijn tenen. Om de pezen te bemachtigen is een bezoek aan een slachthuis de moeite waard, of anders ia internet.
Het aantal pezen dat je nodig hebt is afhankelijk van de lengte en breedte van de boog. Om een boog van 60″ lang en 2″ breed te voorzien van sinew (pees), heb je 6 a 10 pezen nodig, beetje afhankelijk van de lengte van de pezen en de dikte van de sinewlaag die je wilt hebben.
Op de foto hierboven diverse stadia in het uitpluizen van pees tot losse vezels.
De pezen moeten goed droog zijn. Dan kun je de vezels blootleggen door ze met een stomp voorwerp te bekloppen. Bijvoorbeeld een hamer of een gladde ronde steen. Vaak zit er een membraan of vlies om de vezels dat nu loskomt. Pas op dat je de vezels niet breek!
Nu begint het tijdrovende deel en dat is het uit elkaar trekken van de vezels. Ik doe dit zelf altijd met mijn handen, maar het kan ook door te ‘kammen’ met speciaal gereedschap.
Probeer de vezels zo fijn mogelijk te krijgen. Sorteer ze op lengte en maak er dan kleine bundels van. De restjes kun je verzamelen om er lijm van te maken.
Stap 2. Voorbereiding Lijm
Om de pezen op het hout te verlijmen kun je vele lijmen gebruiken, waaronder houtlijm. Maar het voordeel van dierlijke lijm is dat het krimpt, zodat er meer spanning in de boog komt. Huidlijm (hideglue) kun je zelf maken van rawhide of restjes sinew. Rawhide is ruwe maar wel schoongemaakte dierenhuid die nog niet verwerkt is tot leer. Onder ander de nep hondenbotten zijn er vaak van gemaakt.
Om de lijm te maken kun je rawhide of sinew uitkoken in water. Laat de oplossing een aantal uren zachtjes sudderen, maar niet koken! Het bindmiddel weekt dan uit het ruwe materiaal. Oppassen voor droogkoken, dus af en toe wat water toevoegen.
Na het uitkoken filteren door een doek en indikken door verdampen. Sinewlijm heeft een melkachtige kleur en huidlijm een donkere kleur.
Om het lang te bewaren kun je het invriezen.
Hideglue is ook te koop in korrelvorm. Je kunt het oplossen in warm water. De maximale temperatuur voor toepassing ligt tussen de 60 en 70 graden Celsius. Daarboven denatureert de te verlijmen sinew.
Niet te veel korrels gebruiken. Als je vingers aan elkaar blijven plakken tijdens het lijmen van de pezen, dan heb je teveel opgelost!
Stap 3. Voorbereiden van het lijmen
Voordat je begint met lijmen moet je een aantal zaken voorbereiden:
- Alle sinew in bundels klaar leggen.
- De bundels alvast in water weken en tussen de vingers uitwringen.
- De pot met lijm in een heet waterbed zetten om het vloeibaar te houden. (Of steeds even in de magnetron.)
- De boog fixeren zodat je gemakkelijk kunt werken.
- Het houtoppervlak opruwen voor betere hechting.
- De rug met hideglue insmeren en laten intrekken / afkoelen.
Het lijmproces is redelijk eenvoudig, maar het is wel belangrijk alles goed voor te bereiden voordat je vingers straks onder de lijm zitten!
Stap 4. Het lijmen
Het is belangrijk dat je de sinewbundels in metselverband, dus overlappend op de rug aanbrengt. Zodat het één geheel zonder dwarse breuklijnen vormt. Ik begin altijd in het midden (handvat en hartlijn) en werk zo naar buiten toe.
- Week een bundel in de lijm en ontdoe het van overtollige lijm door het tussen je vingers uit te wringen.
- Leg het op de boog en strek het met je vingers uit, terwijl je één kant vasthoudt.
- Zorg dat de bundels goed op elkaar aansluiten en elkaar aan alle kanten enigszins overlappen.
Bij het aanbrengen van meerdere lagen een droogperiode van een dag inlassen tussen de lagen. Meerdere lagen in één keer is mogelijk, maar het resultaat is wat slordiger.
Op de foto hierboven is de sinewlaag aangebracht. De boog ook tijdelijk omwikkeld met sinew om de verse dikke laag te fixeren. Dit is echter lang niet altijd nodig en naderhand schuur je het weg.
Als je boog statische recurves heeft, is het verstandig om, waar de recurves beginnen, de boog volledig te omwikkelen met sinew. Anders is er een kans dat de sinewlaag hier lostrekt tijdens het buigen.
Op de foto zie je ook een gewicht aan het handvat hangen om de boog extra in reflex te trekken. Rugwaarts opspannen kan ook. Doordat de sinewlaag krimpt bij het drogen trekt de boog al enigszins in reflex. Soms zie je dat hij eerst even in deflex gaat. Waarschijnlijk doordat het hout vocht opneemt. Niets om je zorgen om te maken.
Hierboven het gedroogde resultaat.
Drogen en Tilleren
In principe kun je na twee a drie weken al beginnen de boog te tilleren. Afhankelijk van hoe droog de omgeving is. Maar hoe langer je wacht hoe beter het effect wordt. Ikzelf wacht meestal een maand, maar bijvoorbeeld de Turken lieten hun bogen wel een jaar liggen.
Ik tiller de boog altijd volledig na het lijmen, maar ‘voor-tilleren’ kan natuurlijk ook. Het gaat vrijwel gelijk als bij ‘gewone’ bogen. Behalve dat je misschien wat vreemde geluiden hoort. Dit komt van de lijm en hoe meer je gebruikt des te meer geluid zul je horen bij het buigen.
Afwerken
Is je boog een succes? Denk dan aan een bescherming van de pezenlaag omdat vocht (ook luchtvochtigheid) de prestaties en hechting beïnvloedt. Als je handen vochtig zijn voel je al dat de lijm iets oplost en plakkerig wordt. Een veel gebruikte bescherming is leer, zoals op de foto hierboven. Lakken kan ook, maar dan is de sinew niet meer geschikt voor hergebruik.
Je kunt de backing glad maken met gewoon schuurpapier.
Breekt de boog? Leg hem 12 uur in water en je kunt de sinewlaag er vrij eenvoudig weer afhalen omdat de lijm oplost. dus je boog ook niet in de regen laten staan!
Veel succes!!
Voor vragen, mail gerust naar Alex.
Hieronder nog een project van Alex. Een ‘Turkse’ composiet boog met pezen op de rug en hoorn op de buik. Alles op traditionele wijze en met natuurlijke materialen gemaakt.
De kern is van taxus, op de rug is struisvogelpees gelijmd en dat is afgewerkt met leer. Alles voorzien van een traditionele decoratie; een kunstwerk op zich!
Het handvat is bekleed met roggenhuid.
De buik is voorzien van een laag hoorn. Dit materiaal kan extreme drukkrachten opnemen en is toch buigzaam. In hout en hoorn zijn langsgroeven aangebracht in contravorm om het lijmoppervlak te vergroten. Een precies karweitje.
Bij een dergelijk project ben je gedwongen veel uit te zoeken en soms speciaal gereedschap te maken.
Prachtig afgewerkte siyah’s.
De totale lengte van dit schietende kunstwerk bedraagt slechts 1,2 meter, gemeten langs de boog. De treklengte bedraagt ca 27 inch.
Zo’n boog maak je niet in een paar dagen zoals je ondertussen vast begrijpt. Deze heeft een ontstaansgeschiedenis van enkele maanden.
Meer weten over de wondere wereld van composietbogen en Alex zijn wederwaardigheden?
Volg hem op Medicinebows.
