Het verhitten van een houten boog verbetert de prestaties van die boog aanzienlijk. Dat klinkt een bogenbouwer als muziek in de oren nietwaar? Hieronder volgt in het kort het hoe, wat en waarom van een hittebehandeling.

Waarom verbetert hitte de prestaties? Hierboven zie je een boog van taxus. De originele boogstaaf was recht. Zonder hittebehandeling zou de boog na gebruik en afspannen iets naar de pees blijven staan (krom blijven). Maar deze met hitte behandelde boog komt helemaal terug in de originele vorm en vertoont zelfs een lichte reflex (buiging naar de rug toe). Dit betekent dat de boog beter zijn vorm behoudt, dat de pees strakker staat en dat de pijl sneller vliegt. En dat laatste, daar gaat het om natuurlijk!

Hierboven zie je drie opstellingen waarbij de buik verhit wordt met een elektrische verfbrander. We hebben het hier uitsluitend over droge hitte en niet verhitten door middel van stoom dat met name geschikt is om de vorm van de boog aan te passen.

Door (droge) verhitting verandert de samenstelling van hout en wordt het hard. Hoe heter hoe beter. Dit verharden kunnen we goed gebruiken in de buik van de boog. De buik staat onder druk en hoe harder het hout daar is, hoe beter het bestand is tegen deze druk, hoe beter de boog presteert.
Echter, de rug van de boog wordt belast op trekkrachten. Verhitten maakt het hout harder, maar ook brosser. De rug kan door verhitting dus bros en kwetsbaar worden. Daarom verhitten we de boog uitsluitend aan de buikzijde.

Hierboven nog twee opstellingen. Een met een elektrische kookplaat en een met een vuurtje. Dit laatste werkt het mooist als de vlammen grotendeels gedoofd zijn.

Hoe gaan we te werk? Het is dus de bedoeling dat de buik hard wordt gemaakt. Daarbij is het het meest effectief als de buitenste lagen, die het meeste werk doen, het hardst zijn. Verhitten in een vroeg stadium en later die harde lagen wegschrapen (tijdens het tilleren) is jammer. Het definitieve verharden moet dus in een laat stadium gebeuren.
In een vroeg stadium verhitten om de vorm aan te passen, zoals in beide afbeeldingen hierboven, is prima natuurlijk. Voordeel van verhitten ten opzichte van stomen is dat de vorm beter behouden blijft.
Verhitten in een vroeg stadium maakt het hout ook goed droog, wat de prestaties van de boog sowieso verbetert. Hieronder zie je hoe vocht uit de kopse kant sijpelt van een boogstaaf boven een warme kookplaat.

In het algemeen werkt het goed om de boog een flinke hittebehandeling te geven als het tilleren gevorderd is to circa 80% van de treklengte, bij het beoogde trekgewicht.
– Fixeer de boog in de gewenste vorm, met de buik naar de hittebron.
– Verhit de buik tot er een mooie egale verkleuring ontstaat. Zie foto hieronder.
Door de hittebehandeling zal het trekgewicht toenemen. De buigvorm kan ook veranderen.
– Tiller nu de resterende 20% die als marge was ingebouwd.
Ben je vol vertrouwen? Dan kan de hittebehandeling ook als je helemaal klaar bent met tilleren.

Hoe heet en hoe lang? Zoals gezegd, hoe heter hoe beter. Maar bij een nieuwe boog die goed getillerd wordt is verhitten tot het hout licht verkleurt voldoende. Met een verfbrander op maximale stand is dat per werparm ca 20 a 30 minuten. Het hout zal zo warm worden dat je je vingers er aan brandt!
Zwarter branden mag ook, als je dat mooi vindt.


Goed tilleren blijft belangrijk. Met hitte kun je tillerfouten in beperkte mate corrigeren. Maar goed getillerde bogen blijven het meest efficiënt en des te minder de cellen in de buik beschadigd zijn, des te beter.

Aanpassen vorm. Met hitte kan ook de vorm van de boog aangepast worden. Bijvoorbeeld om de pees uit te lijnen, torsie te verwijderen of een recurve te maken (zoals op foto boven).
Dit kan in principe in elke fase van het proces, waarbij geldt:
– Hoe dunner het materiaal hoe beter de warmte door kan dringen.
– Door verhitte plekken flink te schrapen kunnen aanpassingen verloren gaan.
– Verhitte delen worden stijver dan niet verhitte delen, houd hier rekening mee tijdens het verdere tillerproces.
– Reeds verhitte delen zullen minder effect ondervinden van de definitieve hittebehandeling.

Bij de meeste houtsoorten lukt het prima om niet al te extreme aanpassingen met droge hitte te maken. Serieuze aanpassingen of flinke recurves kun je beter stomen en daarna eventueel verhitten.

Foto boven: ook torsie of twist kun je vaak met hitte aanpassen. Fixeer de boog in de gewenste vorm en verhit de aan te passen delen. Na afkoelen blijft de nieuwe vorm grotendeels behouden.
Zie op de foto de rechter boog. Ten eerste wordt de punt zijdelings naar rechts gedwongen. Daarnaast staat er halverwege de werparm een lijmklem rechtop die door een touwtje wordt aangetrokken naar rechts. Deze hefboomconstructie trekt de torsie uit de werparm. Ondertussen wordt de buik ter plaatste verhit met een verfbrander.

Foto boven. Het uitlijnen van een recurve, zodat de pees er goed overheen loopt kan een heel gepiel zijn. Hier wordt het hout zowel in de kromming als zijdelings gefixeerd en dan met droge hitte behandeld.

Hieronder een kort overzicht van de procedure

  • Ruwe boog maken. Extreme vervormingen eventueel aanpassen met stoom of hitte.
  • Floortilleren.
  • Tilleren op tillerbord, eventueel vormcorrecties maken zodat de boog opgespannen kan worden
  • Op 80% van treklengte, bij goed trekgewicht, de boog in vorm fixeren en een complete hittebehandeling geven. Nieuwe bogen te verhitten tot lichte verkleuring. Trekgewicht neemt toe en buigvorm kan iets veranderen.
  • Laatste tillerronde en boog op trekgewicht brengen.
  • Eventueel kleine correcties met hitte maken.
  • Recurves, reflex of deflex maken? Doe dit ergens halverwege het tillerproces. Houd er rekening mee dat locale aanpassingen de uiteindelijke hittebehandeling op 80% zal beïnvloeden.

Oude of ingeschoten bogen kun je ook pimpen met een hittebehandeling. Fixeer de boog met een behoorlijk reflex en verhit de buik serieus. De vorm zal er deels in blijven zitten, het trekgewicht neemt toe en de boog schiet (beter) als nieuw.
Indien nodig opnieuw tilleren.

Hierboven een hulpmiddel bij het ‘branden’ wat wel eens een saai werkje is. Maar pas op! Voor je het weet vergeet je de tijd en heb je een zwarte brandplek! Technisch gezien is dat niet altijd een probleem, maar mooi is anders.

In dit artikel lees je hoe onderstaande boog onder andere werd gemaakt met behulp van hitte.
Zoals je ziet zet ik rechte bogen altijd in een lichte reflex om de peesspanning te verhogen.