Door Jan van der Veen.
Onder invloed van warmte kun je hout blijvend van vorm veranderen. Bijvoorbeeld om een recurve te maken of je boog uit te lijnen. Die warmte kun je op verschillende manieren in het hout brengen. Het voordeel van stomen en koken is dat er geen gevaar van schroeien of verbranden is. Wel wordt het hout nat en zal dus weer moeten drogen.
Voor het beste resultaat moet het hout zo warm mogelijk worden gemaakt. Het helpt daarbij dat je werkstuk al flink dun en plat is, zodat de hitte overal gemakkelijk doordringt.
Hierboven een voorbeeld van een stoomopstelling. Alle hoekjes en gaatjes goed dichtstoppen voor maximale druk en warmte. Eventueel de buis isoleren met bijvoorbeeld handdoeken. Essen van 15 mm dik kun je na circa 30 minuten al goed buigen.
Tijdens het stomen alle benodigdheden voor het buigen klaar zetten zodat je straks snel kunt werken.
Voor kleine verbuigingen, zoals in een handvat, is minder hitte nodig. Dan voldoet bijvoorbeeld een goed afgedekte pan kokend water.
Buigen en laten afkoelen in een ‘speciale’ klem.
Koken in water kan ook. Zoals hierboven gedaan om een ‘splice’ beter te laten passen. Het hout zal nooit warmer dan 100 graden Celcius worden. Werkt lekker gemakkelijk, maar het hout wordt wel erg nat en zal erna langer moeten drogen.
Hoe lang te stomen of koken? Dit hangt van je werkstuk en opstelling af. Voor forse buigingen houd ik met de buisopstelling circa 30 a 45 minuten aan. Maar je merkt meteen of het voldoende is bij het buigen. Dan buig je een werparm van ca 15 mm dikte bijna zonder weerstand in een bocht van 90 graden.
Zodra de boog uit je stoom- of kookapparaat komt is snelheid geboden! Het afkoelen begint meteen. Je hebt ongeveer een halve minuut voor serieuze buigingen en een minuut voor kleinere. Daarna is het hout te veel afgekoeld en ontstaat kans op scheuren. Zoals gezegd, als het buigen bijna moeiteloos gaat is het hout warm genoeg. Anders opnieuw proberen.
Houd er bij het bepalen van de vorm rekening mee, dat het hout iets terugkomt na het lossen uit de mal.
Daarna het hout enkele uren in de klemmen laten afkoelen.
Bij grote buigingen en dik hout zal de buitenkant van de ronding, meestal de toekomstige buik, het kunnen begeven. Zie op de foto hierboven de splinter tussen de tweede en derde klem. Het hout platter maken was beter geweest natuurlijk. Maar je kunt ook enkele andere maatregelen nemen:
- Breng over de buitenkant van de buiging een metalen strip aan zoals op de foto hieronder van Leon Loef. Laat deze mee buigen en klem hem vast alsof het de buitenste laag hout was. Hij zal helpen voorkomen dat de houtvezels naar buiten komen.
- Je kunt het hout ook al smaller maken waar mogelijk. Bijvoorbeeld het taps toelopende profiel al aanbrengen.
- Net als bij het lamineren in een recurve, kun je de rand van de buik afronden om splinteren te voorkomen.
Daarna weer goed laten drogen! In het hoofdstuk Hout prepareren lees je hoe, hoeveel en waarom.
En tot slot een waarschuwing:
Door hitte aangebrachte vervormingen kunnen teniet gedaan worden door:
- Opnieuw verwarmen. Dus oppassen als je twee plekken vlak naast elkaar wilt buigen;
- Veelvuldig buigen. Dus niet geschikt voor dynamische (buigende) recurves, wel voor statische recurves.
Bezoek ook het Zelf Bogen Maken Archief voor meer mooie projecten en voorbeelden.
Heb je zelf een mooi voorbeeld gemaakt of heb je vragen? Email naar Zelfbogenmaken