1. Kiezen voor balk of stam?

Probeer hout te bemachtigen dat zo recht mogelijk van draad en vrij van vergroeiingen en noesten is. Zeker als dit je eerste boog wordt is het ook fijn als het hout zelf zo recht mogelijk van vorm is. Het moeilijkste deel, het tilleren, vereenvoudigt hierdoor aanzienlijk. Als je meer ervaring hebt kunnen kromme en kronkelige stukken interessant worden.

Winkelen

Perfecte balk: de rug is er zo op uit te tekenen.

Als je snel aan de slag wilt is het een goed idee om te gaan ‘winkelen. Met een balk of plank van de houtleverancier kun je meteen aan de slag wilt. Ook kun je kant en klare boogstaven kopen bij sommige bogenmakers.Kijk bijvoorbeeld eens in onze shop wat er voorradig is. Ga je zelf op houtjacht? Wees dan veeleisend ten aanzien van de draad van het hout. Over de volle lengte mag deze aan geen der vier zijden “uit de boog lopen”. Vooral in de toekomstige ZIJKANT moet de draad zo recht en lang mogelijk doorlopen. Hoe de groeiringen in de dwarsdoorsnede staan is minder belangrijk.

Lekker huffen

Neem je een boomstam of tak, let dan ook op de zojuist genoemde zaken. En….is hij niet getordeerd? zijn er geen takken, noesten of vergroeiingen? Is er een hoog percentage najaarshout? Zo ja, dan hoef je je vervolgens over de draad geen zorgen te maken want het splijten volgt grotendeels de draad. Zie bovenstaande foto. Voor de bogenbouwer ontvouwt zich een geweldig landschap van eindeloos parallel lopende lijnen! (Als je tenminste nog bij je positieven bent na het huffen met de moker.)

Hout droogt het snelst waar het doorgesneden is, en dan vooral aan de kopse kanten. Smeer de uiteinden van kloofhout zo snel mogelijk in om te snel drogen, en dus inscheuren, te voorkomen.

  • 2. Hout drogen

Droogtijd

Voor goede prestaties moet bogenhout goed droog zijn. Het controleren van de vochtigheid doe je of met een vochtmeter, gebruik een meter die de pennen er diep in kan slaan. Balansen kan ook: hang de staaf aan een gevoelige balans met een contragewicht. Als het gewicht niet meer zakt is het droogste punt in die ruimte bereikt (zie tabel). Ook is het mogelijk om lange splinters, van het zelfde stuk hout, te testen op buiging. Je kunt ook gewoon langer dan een jaar wachten terwijl het gekloofde en dun gemaakte hout op een droog en warm plaatsje ligt (hout ca 3 a 5 cm dik). Als je te vroeg bent, merk je dat meteen omdat de boog in wording al grote blijvende vervormingen aanneemt bij de eerste serieuse buiging.

In de huiskamersituatie zul je enkele maanden tot een heel jaar moeten wachten. Hout droogt dan ongeveer 2,5 cm per jaar, van twee kanten wel te verstaan. Een bogstaaf van 2,5 cm dik is dus na ongeveer een half jaar droog. Tenminste zo droog als het kan worden in die bepaalde ruimte.

En zeg nou zelf: het kleedt wel mooi aan zo’n stapel essen in de woonkamer.

Tabel met te bereiken evenwicht tussen relatieve vochtigheid in de kamer en vochtigheidsgraad van het hout . De relatieve vochtigheid kun je heel aardig meten met een haar-hygrometer. (bron: Tim Baker)

Relatieve vochtigheid ruimte Vochtgehalte hout
30% 6%
43% 8%
55% 10%
65% 12%
75% 14%

 

Ook kun je zelf een droogbox maken van geïsoleerde platen, karton of multiplex. De verwarming kan in de vorm van lichtpeertjes of een ventilatorkacheltje. Binnen een paar weken kan hout als essen, met een dikte van 2,5 a 3,5 cm, van ongeveer vers naar schietklaar gebracht worden.

Hout voor een boog moet onder de 12% vochtigheid zitten. 9 a 10 % is ideaal, 5 a 6% te droog.

Als je een boog maakt van te vochtig hout zal deze direct veel naar de pees staan en sloom schieten. Heb je je boog van goed droog hout gemaakt, dan zal deze minder gaan presteren als de vochtigheid oploopt. Maar lang niet zo slecht als wanneer de boog te vochtig was bij het maken.

 

Without

Bij without, zoals essen, iep en berken, moet de stam zo vers mogelijk zijn omdat het snel aangetast raakt als het buiten blijft liggen. Smeer de einden in met verf, vet of lijm om te snel vochtverlies en scheuren tegen te gaan. Daarna kan meteen de bast verwijderd worden, zodat het drogen begint. Doe dit voorzichtig omdat de buitenste houtlaag meteen de rug van de boog wordt. Een trekmes of een lang mes waar je twee handvaten aan maakt werkt hierbij goed. Maak hem niet te scherp zodat je niet in het nog weke hout snijdt. Het mes zal de weg van de minste weerstand kiezen en in de weke onderlaag van de bast snijden.

Dikkere stammen kunnen in 2 of 4 delen gespleten worden om het drogen te versnellen. Doorgaan met splijten tot je staven van ca 6 x 6 cm hebt kan ook, maar de kans op vervorming tijdens het drogen is dan groter. Bij een dikke stam begin je aan de uiteinden, bij dunnere kun je in het midden beginnen. Dit vermindert de kans op verlies. Hoe langer je wacht hoe zwaarder het splijten gaat.

Nu je partner / verzorgers lief aankijken en verwennen, want het hout moet op een droog plekje drogen en binnenshuis is de beste optie. Buiten is het witte hout te gevoelig voor schimmels, insecten en rot.

 

  • 3. Voorbeeld met Taxus

Hierboven zag je afbeeldingen van het splijten van een essen stam. Om deze in vieren te delen duurt met een goede moker ongeveer 15 a 20 minuten.
Voor het vierendelen van de taxus-stammen van hieronder (klik voor vergroten) was ongeveer 2 uur per stuk nodig. En een 2 keer zo grote moker!

Taxus staat erom bekend dat het bijzonder duurzaam is. Al ligt het hout jaren buiten in weer en wind, dan nog is het geschikt om er bogen van te maken. Maar deze was vers.
De uiteinden insmeren met houtlijm heeft het voordeel dat deze snel en transparant opdroogt. De stam is nog niet ingesmeerd. Bij het indrijven van de beitel wordt het sap naar buiten geperst. Dit hout is veel natter dan bijvoorbeeld essen.

De kern is bijzonder taai. Het hout splijt er soms omheen. Daarom is de beitel steeds dwars door de kern heen geslagen zodat de hele stam in dezelfde richting splijt. Op de linker staaf van de rechter foto is te zien hoe de kern heeft losgelaten en een ‘goot’ heeft achtergelaten. De ketting van de kettingzaag die deze boom geveld en verzaagd heeft, is twee keer vervangen. Benieuwd wat voor boog die kern op zal leveren.

Nu maar een jaartje drogen en volgend jaar kijken of we van dit harde, kronkelende monster een fijne klassiek longbow kunnen maken! Zal niet meevallen met al die bobbels en hobbels.

 

  • Meer info en hulp….
  1. Op zoek naar een mooi stuk hout? Kijk HIER dan eens.
  2. Wil je uitgebreide informatie over alle bogenmaak-aspecten, of ken je iemand die dat wel kan gebruiken? Hier vind je het boek Houtkoorts.
  3. Maak je liever een boog onder begeleiding? Misschien is een Workshop dan iets voor je.